أوقرانيا، روسيه وتوركيه (مقالەلر مجموعەسى)/اوقراينا وتوركيه تاريخى
(لەمبەرغ) دائرة انتخابیه سنی آوستریا پارلامنتوسنده تمثیل ایدن اوقراینـالی مبعوثلرندن دوقتور (لونقین چەهەلسکی) طرفندن قلمه آلنمشدر:
قرەدکز سواحل شمالیه سنده حکومت اولەرق آنجق روسیەیی طانيان وبحر مذکور وضعیت حاضره سیاسیەسیله آرتق كسب الفت ایتمش اولان تورکیه نسل حاضری، او قبیلردەکی قوۀ حكومتـك وسطوت عسكريەنك بوندن تقریباً ایکی یوز سنه اول دیگر بر قومشو دولتك ألنده بولنمش اولديغنى بلكه خاطر ندن بیله کچير مامشدر. توركيەنك بواسکی قومشوسی ایله اولان مناسبات كاه خصمانه کاه دوستانه اولمش وبناءً عليه مختلف شکللره بورونمشدر. تورکیه به ایکی یوزسنه اولنه کلنجه به قدر قومشولق ایتمش اولان بو حکومت اوقراینا حکومتی ایدی و بز بوراده حكومتينك مناسبات همجواریسی حقنـده بعض تفصيلات وايضاحات ويرمك ايستيورز:
اون بشنجی عصرك صـوكلرينه واون آلتنحى عصرك بدايتنده باشلامش اولان تورك اوقراينا مناسباتنك اشکال و شرائطني تعيين ایدن باشلیجه عامل وكيفيت عثمانلی پادشاهلرينك تابعلری اولان قريم خانلرينك اوقراينالیلر ایله اولان مناسبتلريدر. قريم خانلغی ایسه قريم شبه جزيرەسنك جنوبنده كائن طار براراضی پارچه سندن صرف نظر ايديليرسه على الاكثر عشائر ايله مسكون اولمق حسبله عثمانلی - اوقراينا مناسباتى بالضروره خصومتکار بر ماهیتی حائز بولنیوردی. كوجبەلرك دائمی ویکانه ایشی وکوجی، برطرفدن مواشى رعى ايتمك دیكر طرفدن کولەلرايله جاريەلر ألده ايتمك اوزره منتظماً اوقراينـا اراضيسنه آفينلر ياپمق ايدى. سنه لرجه سورن بوچاپولار او قرايناليلر ايجون عادتا بر آفت ساویه قدر مدهش بر داهه اولش ایدی. وبونك نتيجة ضروریەسی اولەرق او قرايناليلر اخذثار ايجون بر جوق اسفاره كيريشديلركه بو محاربەلر هم قرهده هم دکرده وقوع بولیوردی. او قرايناليلرك ايكيده برده اجراسنه مجبور اولدقلری حربلر اياه تعقیب ایدیلن باشلحه مقصد اردن بری ربقه اسارت آلتنـده ايكله بن اوقراينا ذكور واناثنى قورتارمق ایدی. لكن او قراینالی کوله و جاریەلر تاتارلر طرقندن ممالك عثمانيه سكنه سنه دخی صاتیلدیغی ایچون او قرايناليلرك اسفار ومحارباتنه محل جولان اولان يرلر یواش یواش قره دکزه قدر اوزانمش وبوساحۀ حرب کیت کیده بيويه رك اون آلتنجى عصرك صوكلرينه طوغی حاکمیت عثمانيه آلندەکی قره دكز ساحللرينه قدر تجاوز ايديلەرك وارنه، طربزون، سينوب، اسکدار وحتى در سعادته قارشوبيله هجوملر ترتيب اولنمشـدر. بوتورکیه ایله اوقراینالیلر آرد سنده سنه لرجەدوام ایدن بر متمادی محاربات دوره سی اولدى. و تورکيەده بریاندن دائمی صورتده کندیسی ایله حال مخاصمهده بولنان (وەنديك) جمهوریتی طرقندن، بریاندن ده پولونياليلر جانبندن اوقرايناليلر عليهنه تشويق وتحريك اولنيوردی.
مع مافيه تورکیه - اوقراينا مناسبات متقابله سی اون آلتنجى عصرك اورته سنده اولدقجه مهم بر تحوله اوغرادی. چونکه اوصرەده پولونیا ایله اوقراینا بینندەآردی صوکی كلمين محاربات شديده باشلادی. و بومخاربات ياننده قرەدكز ماوراسنه قدر اوزادیلن اسفار اهمیتجه ایکنجی درجه به ایندی. لكن عثمانلی طوپر آقارینه قارشو وقوع بولان تعرضات و مهاجماتك اسكى شدت واهمیتلرینی غائب اتمسنده دیكر بر سبب دها وارایدی. اوده قريم خانلغنك اوتار يخلرده یواش یواش كوچهلك حالندن چیقمسی و زراعی بر مملکت حالتي اكتساب ايتمك استعدادينی كوسترمکه باشلامسيدر. بونك نتیجەسی اولەرق تاتارلرك أسير ياقەلق ايجون اوقراينا اراضيسنه وقوع بولان ایلغارلری کیت کیده دها سیر کلشدی. بوده قرەدکز طر فلرنده کی اوقراينا اسفارينك اجراسته سبب وسائق اولان احوالك اورته دن قالقمسنی موجب اولدى. اوقرايناليلرك اولا بولونياليلره وصوكرهدن موسقوفلره قارشـو كيريشدكلرى محاربات کسب شدت ایندکجه اوقراینا - تورکیه مناسباتی أييلشيور ايدى. وأوللرى عداوتكارانه اولان بومناسبات تدريجاً دوستانه برماهیت آله رق نهایت بر اتفاقه منجر اولەجق قدر صمیمیت پیدا ابتدی.
تورکیه به قارشو مناسبات حسنه پرورده ايتمك طريقنه عالى برذكا وواضح بر مقصد وغايه ايله داخل اولان ايلك اوقراينالي اوقراينانك بيوك هه تمانی (بوغدان شمه لنیتسکی) اولدی که بووقعه تقريباً ١٦٥٠ تاريخته مصادفدر. مومی الیه پولونیایه قارشو اجرا ایتدیکی محاربەدن غالب چيقه بيلمك ايجون قريم خانلغيله عقد اتفاق ایلدى. لكن بو خانلق دولت عثمانیه به تابع اولدینی ايجون (شمەلنیتسکی) تورکیه ایله. دخی بر مقارنت تأسیس ایتدی. اوزمان تورکیه ده سلطان محمد رابع حضرتلری تحت نشین بولنيور و مشهور کوپریلی محمد پاشـاده مسند صدارتی اشغال ایدییوردی. حکومت عثمانيه اوقراينا ايله حاصل اولان مناسبات جديده يي پك جدی تلقی ایتدیکی حالده قریم تاتارلری اوقراينا ايله بینلرنده موجوداتفاقی و قرایناده بول بول کوله و جاريه طوپلامقایچون بر حسن وسیله عدايتديلر. بوندن اوقراينا ايله قریم خانلغی بیننده بر طاقم اختلافات طوغدي. عثمانلی پادشاهی ایسه پولونياليلره قارشو اوقراینا. ليلره معاونت ايتمسنی قریم خاننه امر واخطار ايتمك صورتيله اختلاف واقعی اوقرايناليلرك لهنه حل وتسويه ايلدى. بوخدمته قارشو بر مقابله جميله كارانه اولمق اوزره (شمەلنیتسکی) اوقرايناليلرجه تورکه ایله مخاصماته ابتدار اولنمسى حقنده ونديكليلرجه وقوع بولان تشـويقاته حواله سمع اعتبارا تمدى و ونديك جمهوريتك اوقراينا حکومتی نزدنده کی سفيرى بولنان سناتور (وەمينا Vemina) نك بو زمینده مصروف بوتون مساعیسی تمامیله عقيم قالدى. دولت عثمانیه (شمەلنیتسکی) به قارشو اوقدر خيرخواه طاورانیوردی که مومیاليه طرقندن مخدومی (طیموش Tymosch) ك بغدان امارتی تختنه اجلاسی ايجون قوریلن پلانی ضمناً قبول وتصويب ايلدى. مع مافيه (طيموش) پولونياليلر ايله وقوع بولان محارباتك برنده تلف اولدیغندن تصورك اجراسته بالطبع امكان قالمدى.
در سعادت ایله اوقراینا میاننده کی مناسبات زمان ایله اوقدر صمم لشدی که ١٦٥٠ سنەسنده استانبوله بر اوقراینا هیئت سفارتی کوندرادی سفير پولونیا یه قارشو اوقراینا یه حکومت عثمانیه جەایفای معاونت اید لمسنه بدل اوقراينا حكومتنك توركيه يه تابع وخرجكذار حكومات اعدادينه داخل اولمغه آماده بولنديغنى باب عالی به بيلديرمكه مامور ایدلمش ایدی. عثمانلی پادشـاهنك بر فرمانيله (شمەلنیتسکی) دولت عثمانيه نك تكلیف واقعه اجابت ایتدیکندن خبردار ایدادی. و بویلەجه تورکه ایله اوقراینا آره سنده او چسنه دوام ایدن بر تابعیت ومتبوعیت رابطەسی حاصل اولدى. دولت عثمانيه (شمەلنیتسکی) به پولونیا ایله كبر يشديکي مشكل محاربه ده الندن كلديكي قدر معاونت كوسترهرك قواى. معاونەيى بالذات سوق واداره ایتمسنى قريم خاننه امر و تنبیه ایلدی مع مافيه اونلر كندیلرینه مخصوص بر سیاست تعقیب ایدییورلردی. اونلر (شمەلنیتسکی) نك قوت و قدرتی لزومنـدن فضله بيوك کوردکلری ایچون پولونياليلرك جهتنه کچەرك بونلر ايله بر لكده او قرايناليلره قارشو محاربه اتمكه باشلاديلر. تاتارلرك بوطرز حركتلري بالضروره عثمانلی - اوقراينا مناسباتنی کوشه تدی و نهايت ١٦٥٤ سنەسنده آرەدەکی رابطەلر بوس بوتون چوزولدی. بولونياليلر طرفدن يك قـا صيقيشديريلن (شمەلنيتسكي) بووضعيتدن قورتولمق ايجون ينه ١٦٥٤ تاريخنده روسيەنك تابعيت آلتنه كيرمك اضطرارنده قالدی.
هەتمان (شمه لنيتسكي) نك وفاتندن صوكره اوقراينا ايله موسقوف چارلغی آرەسنده بر سلسله محاربات باشلادی. محاربات مذكوره كمال شدتله دوام ایتدیکی بر صرەده اوقراينا تاريخنك اك بيوك سيمالرندن بری اولان هەتمان (پەترو دوروشەنقو Petro Dorochenko) سلفی (شمهەلنيتسكى) نك الرينه اقتفاء دولت عثمانيه ايله تكرار تأسيس مناسبت ايدەرك نهايت باب عالی ایله بر مقاوله عقد ايلدى كه بونك احکامنجه اوقراينا تكرار تورکيەيه قارشو تابع بر حکومت منزلەسنه ایندی. بوكامقابل حکومت عثمانيه بوتون اوقراينا اراضيسنك تخليصى وتكميل اوقرايناليلرك ملى بر حکومت آلتنده توحیدی مقصـديله بولونیایه و روسیه به قارشو كيريشيلەجك بر محاربەده اوقراینالیلره معاونت ایمکی (دوروشەنقو) یه قارشو درعهده ایلیوردی. بو معاهدەنك عقدنى تعقیب ایدن محاربەده توركه في الحقيقه بوتون قوای عسکر بەسیله (دوروشەنقو) نك طرفنى التزام ابتدى.
سلطان محمد رابع (دوروشەنقو) نك قوتلری ایله برلكده پولونیایه قارشو یورودی و (قامەنەتس پودولسکی) شهرینی هجوم ایله ضبط ایتدكدن صوكره (لەمبەرغ) قلعەسنی تحت محاصره به آلدی. بوموفقيات قارشوسنده پولونيا حر بدن وازکچمکه و ١٦٧٢ ده عقد اوانان روسچوق معاهدەسيله تورکیه به (بودوليا) قطعەسنى ترك ايتمكه و فضله اوله رقده اوقراينانك استقلالنى تصدیق اینکه مجبور اولدی. مع مافيه برقاج سنه صوكره روسيه فائق قوتلريله (دوروشەنقو) به قارشو يورونجه ومومى اليەده بو سفر تورکه دن امداد آلمانچه کندیسی ایچون اوچ سنه امتداد ایدن معدانه بر مبارزه دن صوکره دشمنه رام و تسليم اولمقدن بشقه بر چاره قالدی. (دوروشەنقو) روسلر طرقندن أسير ايديله رك شمالده كائن شهر لردن برنده اقامته مأمور اولندی. حکومت عثمانيه ١٦٧٧ و ١٦٧٨ سنەلرنده (دنیەبەر) ك غربنده كائن اوقراينا اقسامی اشغال ايتمك تشدنده بولنمش ايسه ده حکومت مذکوره جه اوقراینا پر نسلكنه نصب وتعيين ايديلن متوفى (بوغدان شمەلنیتسکی) نك مخدومى (جوريج شمەلنیتسکی) اوقرايناليلرك محبت و توجهنی قزانه مدیغندن حکومت عثمانيەنك بالادەکی تشبی محکوم عقامت اولدی. تورکیه اوصرەده آوستریاخاندان ایمپراطوریسی (هابسبورغ)لره قارشو حرب آچدیغندن اوقراینادەکی نفوذندن واز کچمکه مجبور اولدی.
(شمەلنيتسكي) نك توركيه ايله صيقى مناسباته كيريشمك خصوصندەكی تصورات و ترتیباتنی احيا ايتمك ايستهين اوچنجی اوقراینالی سیاسی مەتمان (ایوان مازەپا) نك (فيليب اورسيق Phiipp Orsyk) نامندەکی باش كاتی ووكل اموری ایدی. مومیالـه (پولتاوا) محاربەسندن (۱۷۰۹) و (ایوان مازەپا) نك اوزمان عثمانلى اراضینده کائن (آق کرمان) ده وقوع وفاتندن صوكره عثمانلی طوپراغنده اوقراینا اردوسك فرار حالنده بولنان انقاض وبقاياساه بر مدت قالەرق اورادن (منفی هەتمان) صفتیله هەتمانلق مسندينه تمين وانتخاب اولندی ایشته اوائناده ایدی که بر طرفدن بو(اورسیق)، بر طرفدنده اسوچ قرالی اون ایکنجی شارل - که بوحكمدار دخی (پولتاوا) مغلوبیتندن صوكره ممالك عثمانيەيه التجا ایتمش ایدی. و دیگر طرفدن سلطان احمد ثالث آرەسنده بر معاهده عقد اولندی. بونك احكامنجه تورکیه، اسوچ واوقراينا روسیه به قارشو براتفاقه كبريشهرك تورکه واسوچ حکومتلری، روسیه عليهه اجرا ایدەجکی محاربەلرده هەتمان (اورلیق)، معاونتده بولنمنى واوقراینایی ده کندی زیر حمايه لرینه آلمغی در عوده ایدییورلردی. بومعاهده عقدني تعقيب ايدوب برقاچ سنه دوام ایدن محاربات اثناسنده تورکیه (پروت) معاهده سيله روسیەیی اوقراینادن جبراً واز كجيرمكه موفق اولدی ایسەده تام او هنگامده حکومت عثمانیه آوستريا ايله يكيدن حربه طو تو شدیغی ایچون روسیەیی (پروت) معاهدەسی احکامنی اجرایه اجبار ایدەمدى. بونك أوزرينه (اورلیق) اسوچه هجرت ايتمك مجبوريتنده قالمش و روسیه تمللی صورتده اوقراینایه يرلشمشـدر روسيه بالاخره قريم شبه جزیرەسنی، قفقاسيا قطعەسنى وقره دكنزك سواحل شمالیه سنده كائن عثمانلی اراضیسنی اشغال ايدەرك نهايت بالذات تورکیەیی تهدیده باشلادی. اكرتورکیه تام وقت و زماننده(شمەلنیتسکی)، (دوروشەنقو) و (اورلیق)همه تمانلرینه ایفای معاونت اتمش اولسه ایدی هپ بونلر اولمیه حق واوقراينا تورکیه ایچون روسیه به قارشـو برسبر مدافعه اولمقده بر دوام بولنەجق ايدى. عثمانلی - اوقراينا مناسباتنك أك صوك حادثه تاريخيەسى (ساپوروح سيچ) دنیلن اوقرايناليلرك طريقت شکلنده بر تشکیلات عسكريه نك ١٧٧٥ تاريخنده دولت عثمانيه نك حاكميتي آلتنه كير مسندن عبارت قالدى. لكن عينى سنه روسیه، آشاغی (دنیەبەر) اوزرنده کائن(سیسچ) قلعەسنی طوپه طوتەرق (دنیەبەر) نهرينك شلاله لرندن قرەدکزه قدر ممتد اولان (ساپوروح) جمهوريتكاراضيسنه وضع يدايلدى (ساپوروح) جمهوریت عسکریەسی افرادندن باقی قالانلر كرك براً وكرك بحر عثمانلی طوپراغنه كچەرك حكومت عثمانيه نك مساعدەسی ایله مختار بر تشکیلات عسكريه شكل وصورتنده طونه منصلرنده كائن آطەلره پر لشمشلر در. بوراده (طونه - سیچ) نامنی آلان وبو نام ایله ده ياد و ذکر اولنان بو محاربين كروهی اوقرايناليلرك صوك تشكيلات عسکریەسی ایدی که ۱۸۲۸ سنهسنه قدر یعنی او تاريخده ظهور ايدن عثمانلی - روس محاربەسنه دكين پايدار اوله بیلمشدر. بو (ساپوروح) لرك اخفادى الآن دو بر بجه طرفلرنده کی اطەلرده يشا مقده و جزئی بر قسمیده بروسه جوارینه هجرت ایله اوراده اختیار اقامت ایتمکده درلر.
تورکیەیی اون يدنجى واون سكزنجى عصرلرده اوقراینایی روسیەيه قارشو بر سپر مدافعه عدايتمكه سوق ايدن اسباب، روسيەنك سطوتى بالقانلر وحكومت عثمانيه ايجون بوقدر تهدید آور بر درجەیی بولدیغی شوز مانلرده، اسکیسندن بیلەفضله بر قوت ايله الان موجوددر. روسيەنك بوغازلره و در سعادته طوغری ایلری حرکتی، آنجق بوغازلرايله استانبول روسلوك النه كچدكدن صوكره وياخود روسیه شماله طوغرى اوقراينا حدودلرينك كريلرينه آتیلدقدن صوكره نهایت بولەجقدر، صدر اعظم کوپریلی محمد پاشانك تصوری و جهله اوقراينا حكومتنك تشکیلی ویادها طوغریسی یکیدن احيا وتأسيسى توركيەنك طوغريدن طوغری به منفعتی اقتضاسندن بولنيور.
شرق اسلاو اقوامی، حال حاضرده (اوقراينا) حدودلری
- ↑ ناشرلرك ملاحظەسی: بو مقاله پارسده چیقان «Les Annales des Nationalités» نام رساله موقوته نك ۳ و ٤ نومرولی نسخەلرنده (۱۹۱۳ سنەسی) انتشار اتمش ایدی. مقالەیى بازان ذات (اوقراينا) حركت مليه سنك رؤسای معروفه سندن و(كيەف) شهرينك اك بنام عاللملرندندر. کندیسی شو کانون اول آبی ایچنده روس حکومتی طرفندن تحت توقيفه آلندی بالطبع بالاده کی مقالەنه (Les Annales des Nationalités) رسالەسنك مدیر و ناشرينك، نهده صاحب مقالەنك رضا وموافقتارى اولمقسزين ترجمه اولنيور. چونکه حال حرب سبيله بوایکی ذات ایله مخابره ايدوب بو بابدەکی مساعده لرینی استحصال اتمك ممكن دكلدر محرر مقالەنك کندیسنه طانيشمقسزين صرف حسیات و اسباب وطنپرورانه سوقيله اثرینی نشر ایتمه مزی شایان عفو بر حرکت صا یه جغنی امید ایلرز. مع مافيه بز بوكا آنجق و محضا حقلى دعوامزى اسماع ومدافعه ايچون تصدی ایدییورز. بناء عليه صاحب مقالەتك اليوم ايجنده بولند يغمز احوال استثنائيه وفوق العادەنك مقتضيات ضروریه سنی نظر اعتباره آلەرق بزی معذور کوره جکمنی قویاً اميد ايلرز.